جنبه های اجتماعی دوزبانگی در آذربایجان

پژوهش حاضر جنبه های اجتماعی دوزبانگی در آذربایجان را مورد بررسی قرار داده است . در نگارش این رساله از تحقیقات و پیشرفتهای تاریخی، نظری، پژوهشی و کاربردی زبانشناسی، جامعه شناسی و روانشناسی و نیز آموزش و پرورش در رابطه با مسائل و نیز قواعد متعدد دوزبانگی منجمله دوزبانگی فارسی آذربایجانی، بطور وسیع استفاده شده است . در این مجموعه بعلت گستردگی موضوع و ابعاد مختلفی که طرح مسئله دوزبانگی از دیدگاه جامعه شناسی در شهرها و روستاهای آذربایجان پیش می آورد فقط شهرهای آذربایجاین زبان منطقه مذکور مورد توجه بوده است . برای روشنگری پاره ای از مسائل، اشاره هایی نیز به مسائل دوزبانگی در روستا شده است . رساله حاضر که دقیقا در چهارچوب زبانشناسی گویشی (dialinguistics) است بعد از توضیحاتی در زمینه مبادی نظری دوزبانگی با توجهی ویژه به موقعیت زبانی در آذربایجان، دوزبانگی را در رابطه با روابط بین گروهی مورد توجه قرار داده و سپس شمای کلی زبانی را در آذربایجان به تفصیل مورد بحص قرار داده است . موقعیت نسبی دو زبان فارسی و آذربایجانی، ویژگی های فرهنگی - اجتماعی دوزبانگی و نیز ویژگیهای زبانی - اجتماعی دوزبانگی در آذربایجان طرح و بررسی شده است . ویژگیهای ساختاری - اجتماعی از پدیده دوزبانگی در آذربایجان که در آن به عوامل موثر زبانی و فرازبانی توجه شده است بطور گسترده بررسی شده و بالاخره دوزبانگی از دیدگاه زبانشناسی اجتماعی کار بسته مورد بررسی قرار گرفته و نتایج آموزشی مشخصی گرفته شده است . این پژوهش به نتایج مهمی دست یافته که به برخی از آنها اشاره می شود: آذربایجانی از گروه زبانهای اورال آلتایی است . این زبان از ترکی قدیم و شاخه غربی آن منشعب گردیده است . ترکی غربی به دو شعبه مهم آذری و عثمانی تقسیم می گردد. ترکی آذری دو گونه بسیار عمده دارد گونه تبریز و گونه باکو و قره باغ . تفاوتهای این دو گونه بیشتر آوایی است . برای بررسیهای نظری اجتماعی دوزبانگی سه نکته قابل مطالعه هستند: قواعد زبانی و زبانشناسی اجتماعی در آذربایجان، ویژگیهای هر نظام آذربایجانی در مقطعی ویژه از زمان و اشتباهات کنشی به زبان فارسی . علیرغم همزیستی و برخورد مداوم و تاریخی دوزبان فارسی و آذربایجانی، ساخت دستوری آذربایجانی دست نخورده مانده است . وجود نمود (جنبه) در نظام فعلی آذربایجان به عنوان مفهومی دستوری منشا بسیاری از تداخلها و انحرافات از سوی دوزبانه های فارسی آذربایجاین در اوایل زبان آموزی آنها است . موقعیت جغرافیایی ویژه اردبیل و تماس رسمی و غیرمستقیم با زبان فارسی عاملی بازدارنده در تداخلهای فارسی به آذربایجانی است . بعلاوه کاربرد صورتهای زبانی فارسی در این ناحیه از اعتبار فرازبانی ویژه ای برخوردار نیست . عدم کاربرد آذربایجانی به عنوان نظام ارتباطی نوشتاری، رسمی و آموزشی باعث شده است که این زبان کارایی خود را در این زمینه های مهم زبانی تا حدی از دست داده و تنها در روابط اجتماعی غیررسمی و گفتاری فعال و توانا باشد.